लिंबुवर्गीय पिकावरील कोळी किडीचे व्यवस्थापन Citrus mite management

      लिंबुवर्गीय फळपिकावर जगभरात ८२३ आणि भारतामध्ये जवळपास २५० किडींची नोंद झाली आहे. यापैकी कोळी या अकिटकवर्गीय किडीचा प्रादुर्भाव अलीकडे विशेष करून मोसंबी व संत्रा फळपिकावर मोठ्या प्रमाणात आढळून येत आहे. लाल्या कोळी (Rust mite) व हिरवे कोळी (Green mite) या दोन प्रजातीचा जास्त प्रमाणात प्रादुर्भाव दिसून येत आहे.

लाल्या कोळी (रस्ट कोळी)

ओळख : प्रौढ अति सुक्ष्म, लांबट, मध्यभागी फ़ुगीर व पाठ चपटी असून पिवळ्या रंगाचे असतात. पिल्ले (अळ्या) प्रौढासारखीच दिसतात, परंतु फिकट पिवळसर रंगाचे असतात. अंडी गुळगुळीत, गोलाकार व अर्ध पारदर्शक असतात.

नुकसानीचा प्रकार : प्रौढ व पिल्ले फळाच्या सालीतून रस शोषण करतात. त्यामुळे फळाच्या सालीवर तपकिरी किंवा जांभळे चट्टे दिसू लागतात. यालाच लाल्या किंवा मंगु असेही म्हणतात. मार्च-एप्रिल मध्ये अंबिया बहाराच्या आणि ऑक्टोबर-नोव्हेंबरमध्ये मृग बहाराच्या फळावरील प्रादुर्भावामुळे फळांना बाजारात कमी भाव मिळतो.

जीवनक्रम : प्रौढ मादी फळाच्या सालीवरील खाच किंवा खळग्यामध्ये व पानाच्या मागच्या बाजूला पुंजक्यात अंडी घालते. एक मादी एकूण २०-३० अंडी घालते. अंडी अवस्था ३ दिवस असते. त्यातून निघालेली पिल्ले (अळ्या) २-११ दिवसात वाढूतात. एक जीवनक्रम उन्हाळ्यात ७-१० दिवस व हिवाळ्यात १४ दिवसात पूर्ण होतो.

हिरवे कोळी

ओळख : ही कीड सुक्ष्म असून या किडीस बघण्यासाठी भिंगाची गरज आहे. ही फिकट हिरव्या रंगाचे असून पायाच्या चार जोडया असतात.

नुकसानीचा प्रकार : प्रौढ व पिल्ले पाने व फळातील रस शोषण करतात. त्यामुळे पान व फळावर पांढरे ठिपके दिसतात.

 

व्यवस्थापन

• पाण्याचा ताण पडल्यास कोळी किडीचा प्रादुर्भाव वाढतो. त्यामुळे बागेत पाण्याचा ताण विशेष करून उन्हाळा व हिवाळ्यात पडू देऊ नये. 
• प्रादुर्भाव दिसताच डायकोफॉल १८.५ % ईसी २७ मिली किंवा डायफेनथ्यूरॉन ५० % डब्ल्यूपी २० ग्रॅम किंवा मोनोक्रोटोफॉस ३६ % एसएल १२.५ मिली प्रति १० लिटर पाण्यात मिसळून फवारावे.