Scan QR Code for Acephate insecticide information

असिफेट कीटकनाशकाच्या माहितीसाठी क्यु आर कोड स्कॅन करावे. 

 

 

कपाशीवरील किडींचे एकात्मिक व्यवस्थापन

कपाशीवरील किडी

§      रस शोषण करणाऱ्या किडी : तुडतुडे, फुलकिडे, पांढरी माशी, मावा, पिठया ढेकूण

§      बोंडअळ्या : ठिपक्याची बोंडअळी, अमेरिकन/ हिरवी बोंडअळी/ घाटे अळी, गुलाबी / शेंदरी बोंडअळी

§    इतर किडी : तंबाखुवरील पाने खाणारी अळी, विविध ढेकूण (तांबडे ढेकूण, करडे ढेकूण, मिरिड ढेकूण, हिरवे ढेकूण), पाने गुंडाळणारी अळी, उंटअळ्या,  केसाळ अळी, खोडकिडा, कार्डे भुंगेरे, लाल कोळी

 

तुडतुडे : तुडतुडे साधारणपणे पाचरीच्या आकाराचे व फिकट हिरव्या रंगाचे असतात. ते नेहमी तिरके चालतात. प्रौढ आणि पिल्ले पानांच्या खालच्या बाजूने राहून त्यातील रस शोषण करतात. अशी पाने प्रथम कडेने पिवळसर होऊन नंतर तपकिरी रंगाची होतात.

फुलकिडे : ही कीड अतिशय लहान व नाजूक असून फिकट पिवळसर असतात. त्यांच्या पंखांच्या कडा केसाळ दिसतात. प्रौढ फुलकिडे आणि पिल्ले कापसाच्या पानामागील भाग खरवडून त्यातून निघणारा रस शोषण करतात. प्रादुर्भावग्रस्त भागातील पेशी शुष्क होतात व प्रथम तो भाग पांढुरका आणि नंतर तपकिरी होतो.

पांढरी माशी : प्रौढ माशीचे पंख पांढरे असून शरीरावर पिवळसर झाक असते. डोक्यावर मध्येभागी दोन तांबडे ठिपके असतात. पिल्ले तसेच प्रौढ पानाच्या खालच्या बाजूने राहून रस शोषण करतात, अशी पाने कोमेजतात. याशिवाय पिल्ले आपल्या शरीरातून गोड चिकट द्रव बाहेर टाकतात. त्यावर काळी बुरशी वाढते.

मावा : मावा लांबट असून रंगाने पिवळसर ते गडद हिरवा किंवा काळा असतो. मागच्या बाजूस शिंगासारखी दोन टोके असतात. मावा व त्याची पिल्ले पानाच्या खालच्या बाजूने आणि कोवळया शेंडयांवर समुहाने राहून त्यातील रस शोषण करतात. याशिवाय मावा शरिरातून चिकट गोड द्रव पदार्थ बाहेर टाकतो त्यामुळे पानावरील भाग चिकट बनतो. तसेच काही रोगांच्या विषाणूचा प्रसार माव्यामार्फत होता.

पिठया ढेकूण : पिल्ले आणि प्रौढ ढेकूण लहान, चपटी व दीर्घ वतुर्ळाकार, पिवळसर असतात. शरीराभोवती मेणासारखे पांढ-या रेशमी कापसासारखे आवरण असते. पिल्ले व प्रौढ या दोन्ही अवस्था कपाशीची पाने, कोवळी शेंडे, पात्या, फुले व बोंडे यातून रस शोषण करतात.  हे ढेकूण आपल्या शरिरातून साखरेसारखा गोड द्रव बाहेर टाकतात. कालांतराने त्यावर काळी बुरशी वाढते, त्यामुळे झाड चिकट व काळपट दिसतात.

ठिपक्याची बोंडअळी : अळीचा रंग गर्द तपकिरी असतो. अळीच्या अंगावर काळे, बदामी ठिपके व बारीक काटे असतात. शरीराच्या वरच्या बाजूला मधोमध पांढुरका पट्टा असतो. पेरणी केल्यानंतर एका महिना झाल्यावर अळी प्रथम झाडाच्या शेंडयात शिरुन आतील भाग खाते आणि त्यामुळे असे शेंडे सुकुन जातात.  नंतर अळी कळयात शिरुन व बोंडात शिरुन त्यांचे नुकसान करते.

अमेरिकन/ हिरवी बोंडअळी/ घाटे अळी : लहान अळया पारदर्शी, पिवळसर पांढ­या रंगाच्या किंवा हिरवट असतात. मोठी अळी  पोपटी किंवा हिरवट रंगाची असून कडेने व पाठीवर तुटक गर्द करडया उभ्या रेषा असतात.  अळीचा रंग लालसर-भुरा किंवा काळसरही असू शकतो. अळया अंडयातून बाहेर पडल्यानंतर सुरुवातीस कोवळी पाने, कळया, फुले यावर उपजिविका करतात. बोंडे आल्यानंतर त्यामध्ये तोंड खुपसून आतील भाग खातात.

गुलाबी / शेंदरी बोंडअळी : अंडयातून बाहेर आलेली अळी पांढुरकी तर पूर्ण वाढ झालेली अळी शेंदरी रंगाची असते. अळी कळया, फुले किंवा बोंडे यांना बारीक छिद्र करुन आत शिरते. प्रादुर्भाव झालेली फुले अर्धवट उमललेल्या गुलाबाच्या कळीसारखी दिसतात. किडलेल्या पात्या, बोंडे गळून पडतात किंवा परिपक्व न होताच फुटतात व गळून गेलेली बोंडे सडतात.

तंबाखुवरील पाने खाणारी अळी : पूर्ण वाढ झालेली अळी हिरवट तपकिरी रंगाची, गुळगुळीत असून पाठीवर कडेने काळे त्रिकोणी ठिपके असतात. अळी अवस्था ही पानांच्या खालच्या बाजूस राहून सुरुवातीला एकत्रितपणे खात राहते व नंतर एकएकटे राहून दुसरीकडे खात राहते.

लाल कोळी : कोळयाला आठ पाय असून तो रंगाने लाल असतो. पिल्ले व प्रौढ कोळी कोवळया पानातील रस शोषण करतात. त्यामुळे पाने लालसर तपकिरी होतात व नंतर वाळतात.

 

एकात्मिक कीड व्यवस्थापन

§  पूर्व मशागत : उन्हाळ्यात खोल नांगरणी करावी. नंतर मोगडणी व दोन-तीन वखराच्या पाळ्या प्रत्येकी दोन आठवड्याच्या अंतराने कराव्यात. यामुळे जमिनीतील किडी व त्यांच्या सुप्तावस्था नैसर्गिक शत्रूमुळे व प्रखर सूर्यप्रकाशामुळे नष्ट होतील.

§  स्वच्छता मोहीम : शेतातील काडीकचरा वेचून शेत स्वच्छ करावे. गतवर्षीच्या पिकाचे अवशेष शेतामध्ये साठवून ठेऊ नये. हंगामापुर्वी त्यांची विल्हेवाट लावावी.

§  कुजलेल्या शेणखताचा वापर : पूर्ण कुजलेल्या शेणखताचा वापर करावा. अर्धवट कुजलेल्या शेणखतात किडी असतात.

§  निंबोळी अर्कांची तयारी : कडुनिंबाच्या निंबोळ्या गोळा करून उन्हात वाळवून घ्यावा आणि त्यांचा भरडा करून कोरड्या जागेत साठवून ठेवाव्या.

§  वाणाची निवड : रोग व रस शोषण करणाऱ्या किडीस प्रतिकारक्षम / सहनशील वाणांची निवड करावी. यामुळे रासायनिक कीटकनाशकाचा वापर कमी होईल आणि किडींचे नैसर्गिक व्यवस्थापन चांगल्या प्रकारे होईल. तसेच कमी कालावधीच्या वाणांची निवड करावी. यामुळे शेवटी गुलाबी बोंडअळीचा प्रादुर्भाव टळू शकतो.

§  बीज प्रक्रिया : बीजप्रक्रियेसाठी कपाशीमध्ये इमिडाक्लोप्रीड ४८.०० % एफ़एस ५-९ मिली, इमिडाक्लोप्रीड ७०.०० % डब्ल्युएस ५-१० मिली, थायामिथॉक्झाम ३०.०० % एफएस १० मिली, थायामिथॉक्झाम ७०.०० % डब्ल्युएस ४.३ मिली, कार्बोसल्फ़ान २५.०० % डीएस ५० ग्रॅम प्रति किलो बियाणे या कीटकनाशकांची शिफारस आहे. सध्या बाजारात उपलब्ध जवळपास सर्व बियाण्यास बीजप्रक्रिया केलेली असते. शेतकऱ्यांनी याची खात्री करावी. ज्या बियाण्यास बीजप्रक्रिया केलेली नसेल त्यांना वरीलपैकी केवळ एकाच कीटकनाशची बीजप्रक्रिया करावी.

§  पीक फेरपालट : पीक फेरपालट करावी. त्यामुळे किडींना सतत खाद्य उपलब्ध होणार नाही व त्यांच्या जीवनक्रमात खंड पडेल.

§  लागवडीचे अंतर : लागवड करत असलेल्या वाणाची पूर्ण माहिती घेऊन शिफारस केलेल्या अंतरावर लागवड करावी.

§  अन्नद्रव्य व्यवस्थापन : पिकाला आवश्यक असणारी अन्नद्रव्य योग्यवेळी द्यावे, यामुळे पिकाची जोमदार वाढ होऊन पीक किडीच्या प्रादुर्भावाला कमी बळी पडेल.  रासायनिक खतांचा शिफारसीनुसार वापर करावा. नत्रयुक्त खताचा अतिरीक्त वापर केल्यास किडींचा प्रादुर्भाव वाढतो.

§  आंतरपीके किंवा मिश्र पिके : मका, चवळी, उडीद, मुग, सोयाबीन, ज्वारी यासारखी आंतरपीके किंवा मिश्र पिके घेतल्यास कपाशीवरील किडींच्या नैसर्गिक शत्रू कीटकांचे संवर्धन होते.

§  मित्र कीटकांना पोषक आणि सापळा पिके : एकात्मिक कीड व्यवस्थापनासाठी मित्र कीटकांना पोषक आणि सापळा पिके जसे मका, ज्वारी, चवळी, भेंडी, झेंडू इत्यादीच्या शेताच्या मध्यभागी किंवा कडेने १-२ ओळी लावाव्यात.

§  नियमित सर्वेक्षण : पिकाचे आणि किडीचे प्रत्यक्ष शेतांना नियमित भेटी देऊन निरीक्षण करावे.

§  तण व्यवस्थापन : शेताची कोळपणी व खुरपणी किंवा रासायनिक तणनाशकाचा वापर करून पिकाच्या सुरुवातीची ८ ते ९ आठवडे तणांचे व्यवस्थापन करावे.

§  पिवळे व निळे चिकट सापळे : एक हेक्टरसाठी पिवळे (१५) व निळे (५) चिकट सापळे (१.५-१.० फूट आकाराचे) पीक २० दिवसाचे झाल्यावर लावावे.

§  कामगंध सापळ्यांचा वापर : गुलाबी बोंडअळीच्या सर्वेक्षणासाठी ५ सापळे आणि पतंगाना सामूहिकरित्या आकर्षित करण्यासाठी २० सापळे प्रति हेक्‍टरी लावावेत.

§  पक्षी थांबे : पक्ष्यांना बसण्यासाठी २५ पक्षी थांबे प्रति हेक्‍टरी लावावेत. त्यामुळे पक्षी त्यावर बसून शेतातील किडी टिपून खातील.

§  प्रकाश सापळा : १ प्रकाश सापळा / हेक्टर रात्रीला शेतात लावावा. यामध्ये प्रकाशाकडे आकर्षित होणाऱ्या किडी जमा होतील, सकाळी त्यांची विल्हेवाट लावावी.

§  कीडग्रस्त भाग कडून टाकणे : प्रादुर्भावग्रस्त व गळलेली पाते, बोंडे जमा करून नष्ट करावी. गुलाबी बोंडअळीग्रस्त डोमकळ्या तोडून आतील अळीसह नष्ट कराव्यात. पिठ्या ढेकूणग्रस्त पाने, फांद्या काढून नष्ट करावे.

      जैविक व्यवस्थापन

§  गुलाबी बोंडअळीसाठी उपलब्धतेनुसार ट्रायकोग्रामाटॉयडिया बॅक्ट्री या परोपजीवी गांधिलमाशीच्या अंडयाचे कार्ड (१.५ लाख अंडी/ हे.) पिकावर लावावेत.

        जैविक कीटकनाशकाचा वापर

कीड	कीटकनाशक	मात्रा / १० लि. पाणी
रस शोषण करणाऱ्या किडी, बोंडअळ्या	निंबोळी अर्क	५ टक्के
	अझाडिरॅक्टीन ३००० पीपीएम	५० मिली
	अझाडिरॅक्टीन १५०० पीपीएम	५० मिली
पांढरी माशी	लिकॅनीसिलियम (व्हर्टिसिलियम) लिकॅनी १.१५ % डब्ल्युपी	५० ग्रॅम
बोंडअळ्या	बिव्हेरिया बॅसियाना १.१५ % डब्ल्युपी	४० ग्रॅम
अमेरिकन बोंडअळी	एन.पी.व्ही. ०.४३ % एएस	४५ मिली

 

रासायनिक कीटकनाशकाचा वापर

कीड	कीटकनाशक	प्रमाण / हेक्टर
		कीटकनाशक	पाणी (लिटर)
मावा, तुडतुडे, फुलकिडे, पांढरी माशी	फ़्लोनीकॅमीड ५०.०० % डब्ल्युजी किंवा	१५० मिली	५००
	बुप्रोफ़ेझीन २५.०० % एससी किंवा	१००० मिली	५००-७५०
	फिप्रोनील ५.०० % एससी किंवा	१५००-२००० मिली	५००
	टोलफेनपायरॅड १५ % ईसी किंवा	१००० मिली	५००
	डायनोटेफ़्युरॉन २०.०० % एसजी किंवा	१२५-१५० ग्रॅम	५००
	इमिडाक्लोप्रीड १७.८० % एसएल किंवा	१००-१२५ मिली	५००-७५०
	प्रोफेनोफॉस ५०.०० % ईसी किंवा	१००० मिली	५००-१०००
	डायफेनथ्यूरॉन ४७.८० % एससी किंवा	५०० ग्रॅम	५००
	डायफ़ेनथ्युरॉन ५०.०० % डब्ल्युपी	६०० ग्रॅम	५००-१०००
तुडतुडे	आयसोसायक्लोसिरम ९.२ % (१० %) डीसी	२०० मिली	५००
फुलकिडे, बोंडअळया	आयसोसायक्लोसिरम ९.२ % (१० %) डीसी	६०० मिली	५००
पांढरी माशी	पायरिप्रॉक्झीफेन १० % + बायफेनथ्रीन १० % ईसी किंवा	६०० मिली	५००
	स्पायरोमेसीफेन २२.९० % एससी	६०० मिली	५००
फुलकिडे	फिप्रोनील १८.८७ % एससी किंवा	३७५ मिली	३७५-५००
	फिप्रोनील ८०.०० % डब्ल्युजी किंवा	७५ ग्रॅम	३७५-५००
	स्पायनेटोरम ११.७ % एससी	४२० मिली	५००-१०००
बोंडअळया	इमामेक्टिन बेन्झोएट ५.०० % एसजी किंवा	१९०-२२० ग्रॅम	५००
	इमामेक्टिन बेन्झोएट १.९० % ईसी किंवा	५८० मिली	५००
	प्रोफेनोफॉस ५०.०० % ईसी किंवा	१५००-२००० मिली	५००-१०००
	फेनप्रोपॅथ्रीन १०.०० % ईसी किंवा	७५०-१००० मिली	७५०-१०००
	फेनप्रोपॅथ्रीन ३०.०० % ईसी किंवा	२५०-३४० मिली	७५०-१०००
	लॅम्बडा-साहॅलोथ्रीन ५.०० % ईसी किंवा	३००-५०० मिली	४००-६००
	क्लोरॅन्ट्रानीलीप्रोल ९.३ % + लॅम्बडा साहॅलोथ्रीन ४.६ % झेडसी	२५० मिली	५००
तुडतुडे, मावा, फुलकिडे, बोंडअळया	थायामिथॉक्झाम १२.६ % + लॅम्बडा साहॅलोथ्रीन ९.५ % झेडसी	२०० मिली	५००
कोळी	फेनपायरॉक्झीमेट ५.०० % ईसी किंवा	७५० मिली	५००
	स्पायरोमेसीफेन २२.९० % एससी	६०० मिली	५००

 

• महत्त्वाच्या सूचना : कीटकनाशकाच्या डब्यावरील सूचना वाचून त्याचे पालन करावे व सुरक्षित हाताळणी व वापर करावा. एका वेळी एकाच कीटकनाशकाची फवारणी करावी. कीटकनाशकाची मिश्रणे करू नये. तसेच कीटकनाशकासोबत विद्रव्य खते, संप्रेरके इत्यादी मिसळू नये. फवारणीसाठी वापरण्यात येणाऱ्या पाण्याचा सामू ५-७ असावा.